Updates
Gemeentecongres 2024: 'Biodiversiteit in je gemeente'
Op 18 november organiseerde Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel samen met Collectief Natuurinclusief een congres voor gemeenten over biodiversiteit. Het Deltaplan en Collectief hebben de gezamenlijke ambitie om de biodiversiteit in Nederland te versterken en te werken naar een natuurinclusieve samenleving. Centraal tijdens dit congres stond het belang van biodiversiteit voor een gezonde leefomgeving. Gemeenten spelen hierin een cruciale rol, en staan aan de basis voor de inrichting van de openbare ruimte.
Het doel van de bijeenkomst was om gemeenten - en andere partijen - inzicht te geven in de beleidsontwikkelingen, beschikbare kennis, instrumenten én voorbeeldprojecten van gemeenten. Ruim 180 deelnemers zaten in de zaal toen Marcel Belt, wethouder van gemeente Leidschendam-Voorburg, de aftrap gaf voor een dag vol inspiratie en kennisdeling. Tijdens het plenaire programma kwamen verschillende sprekers aan bod.
Bekijk hier de plenaire presentatie
We hebben ontzettend grote uitdagingen met elkaar: biodiversiteitscrisis, milieuproblematiek en gezondheidskwesties. “En daar hebben wij het heft voor in handen”, stelt dagvoorzitter Marcel Belt. Als gemeente kun je ontzettend veel doen rondom biodiversiteit. "Laten we samen kijken hoe we concrete stappen kunnen zetten richting een natuurinclusieve toekomst", zegt hij.
Gezamenlijk streven: Collectief Natuurinclusief en Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel
Organisatoren Collectief Natuurinclusief en het Deltaplan kregen als eerste de vloer: Jannemarie de Jonge, ambassadeur Natuurinclusief, en Floor Edixhoven, adviseur biodiversiteit bij het Deltaplan, hielden een duo-presentatie. Samen schetsten zij hoe ze als organisaties zijn verbonden en op welke manier ze bijdragen aan biodiversiteitsherstel en natuurinclusiviteit. Jannemarie de Jonge: “We constateerde snel dat er meer is dat ons bindt dan dat ons scheidt.” Beide organisaties streven naar meer biodiversiteit midden in de samenleving, waaronder méér natuur in de stad. De organisaties vinden elkaar in de ambitie om samen voor een gezonde toekomst te gaan. “Als Deltaplan willen we daaraan werken”, stelt Floor Edixhoven, “en kijken we uit naar verdere samenwerking met het collectief voor een natuurinclusievere omgeving.” Zo zullen ze komend jaar verder aan de slag gaan met hun inzet voor Nationaal Park Stad samen met de gemeente Breda. “Wat we vooral willen meegeven”, zegt Floor Edixhoven, “is: wacht niet. Ga aan de slag en leer onderweg.”
Na de duo-presentatie kwam ook Wytze de Vries, programmamanager van Collectief Natuurinclusief, het podium op. Marcel Belt stelde hem de vraag: “Op deze duurzaamheidsthema’s heb je als gemeente eigenlijk overal een rol, maar toch lijken ze soms tussen de vele initiatieven door te glijden. Hoe kunnen gemeenten verantwoordelijkheid pakken?” Wytze de Vries benadrukt dat gemeenten een verbindende factor kunnen zijn in lokale netwerken: “Door aan te sluiten bij bestaande initiatieven en ze te versterken, kun je versnippering voorkomen en snelheid maken. Het is niet nodig om steeds opnieuw het wiel uit te vinden.” Om die reden zijn ze bij het collectief bezig een Gemeentelijke Expertgroep Natuurinclusief op te starten: een coördinatieplatform dat gemeenten helpt hun inzet en samenwerking te versterken.
Aanpak natuurinclusiviteit van het Rijk
Paul van Eerden, programmamanager Basiskwaliteit Natuur bij het Ministerie van LVVN, gaf een overzicht van de rol van het Rijk in het bevorderen van natuurinclusiviteit. Hij noemde het nationale doel van een natuurinclusieve samenleving in 2050, wat valt onder het programma ‘Natuur’, waarbij biodiversiteitsherstel centraal staat. “Drie belangrijke thema’s zijn Basiskwaliteit Natuur, wat zich richt op het creëren van minimale condities waarin algemene soorten kunnen floreren, en groenblauwe dooradering”, vertelt hij. Groenblauwe dooradering berust op de aanleg van landschapselementen wat natuurgebieden met elkaar verbindt door een ecologisch netwerk. De derde die Paul van Eerder noemt is ‘groen in en om de stad’.
Basiskwaliteit Natuur (BKN) is de onderlegger van natuurinclusiviteit. We moeten de juiste condities creëren, buiten natuurgebieden, waarin algemene soorten kunnen floreren. Dit is uitgewerkt aan de hand van drie conditiegroepen: milieu, inrichting en beheer. Het motto hierbij is ‘doen-leren-beter doen’. Gemeenten en waterschappen werken al aan BKN, en het Rijk probeert daar een uniforme invulling aan te geven. Hier is al een online stappenplan voor te vinden op de Toolbox voor Biodiversiteit (zie onderstaande link), mede ontwikkeld door het Deltaplan Biodiversiteitsherstel.
> Bekijk het stappenplan in de Toolbox voor Biodiversiteit
Groenblauwe dooradering is een belangrijke drager voor de conditiegroep ‘inrichting’ van het landelijk en stedelijk gebied. Landschapselementen moeten een lint gaan vormen waardoor verschillende landschappen in verbinding komen te staan. Hierin probeert het rijk zoveel mogelijk te faciliteren, en heeft daarom o.a. de handreiking Groen in en om de stad opgesteld. Daar staan allerlei handige tips in hoe je aan een groenere stedelijke omgeving kunt werken.
> Bekijk de handreiking Groen in en om de stad
Daarnaast benadrukte Paul van Eerden dat het Rijk gemeenten verder wil ondersteunen met handreikingen, leidraden en instrumenten zoals de Biodiversiteitplanner. Hij onderstreept de noodzaak om natuur niet langer als hindermacht te zien, maar als een kans om maatschappelijke doelen te realiseren: "Door natuur slim te koppelen aan functies zoals bouw, infrastructuur en energie, creëren we win-winsituaties."
De Biodiversiteitplanner
Ton de Nijs, projectleider van de Biodiversiteitplanner, introduceerde een innovatieve tool die gemeenten helpt bij het versterken van biodiversiteit. “De planner maakt gebruik van uitgebreide data om inzicht te bieden in de aanwezige biodiversiteit, en biedt advies over maatregelen die bijdragen aan het herstel en behoud,” legt hij uit. Deze tool, die zich richt op terrestrische systemen, wordt ontwikkeld met input van een breed consortium. Het Deltaplan Biodiversiteitsherstel, het Rijksinstituut voor volksgezondheid en Milieu, verschillende kennisinstellingen en adviesbureaus dragen bij aan de biodiversiteitplanner, maar ook specialistische partijen als RAVON, Sovon en De Vlinderstichting.
De Biodiversiteitplanner baseert zich op zes kerncondities (de 6 V’s: voedsel, vocht, veiligheid, verbinding, voortplanting en variatie) om knelpunten en kansen in kaart te brengen. "Het doel is om een praktische en toegankelijke tool te ontwikkelen die eind 2025 in eerste versie operationeel is. Daarmee kunnen gemeenten concrete stappen zetten en de tool van feedback voorzien.” De biodiversiteitplanner wordt in 2026 als eindproduct opgeleverd. In de tussentijd worden updates over de ontwikkeling gedeeld op de website van het Deltaplan.
Lokaal succes: Gemeente Leidschendam-Voorburg
Moniek Wibier, stadsecoloog bij gemeente Leidschendam-Voorburg, deelde hoe biodiversiteit centraal werd gesteld in hun beleid en projecten. Met initiatieven zoals vergroening tijdens rioolvervangingsprojecten, het aanplanten van inheemse beplanting en het betrekken van inwoners, zet Leidschendam-Voorburg goede stappen vooruit. Een voorbeeld is het vergroenen van oevers en parken met kruidenrijke vegetatie, wat zowel ecologisch als esthetisch een succes is gebleken. "Onze uitdaging is om inwoners te inspireren én het beheer aan te passen. Minder maaien en meer gelaagdheid in beplanting vereisen een nieuwe mindset, maar we zien al mooie resultaten”, vertelt Moniek Wibier. Dit is nodig volgens haar, want na onderzoek naar boomkroon- en groenbedekking bleek dat veel wijken in de gemeente er niet goed voor stonden wat betreft de 3-30-300-regel.
Gemeente Leidschendam-Voorburg heeft een video gemaakt over het belang van biodiversiteit en groen in hun gemeente, en welke aanpak ze daarvoor willen hanteren.
> Bekijk video
Verdiepingssessies
Na afloop van het plenaire programma gingen alle aanwezigen uiteen in twee rondes van zes verschillende verdiepingssessies. Deze verdiepingssessies richtten zich op verschillende inhoudelijke thema’s rondom biodiversiteitsherstel, waarbij de aanpak van een gemeente samen met een (expert)organisatie aan bod kwam.
Hieronder vind je de verslagen en presentaties van de verschillende verdiepingssessies:
> Vergroenen? Verkleuren! Ecologisch bermbeheer in de praktijk - Cato van Houten (De Vlinderstichting) en Ineke Wesseling (Gemeente Arnhem)
> Hoe kunnen gemeenten natuurdata uit de NDFF gebruiken? - Erik Lam (Gemeente Deventer) en Dries Oomen (Nationale Databank Flora en Fauna)
> Hoe waarborg je gezondheid voor burgers met natuur? - Victor Beumer, Tom Keek (Collectief Natuurinclusief) en Annette Postma (Alles is Gezondheid)
> Meer biodiversiteit in je gemeente door vrijwilligers - Kars Veiling, Frank Velthuizen (Groene Bondgenoten) en Bert Vos (Gemeente Rotterdam)
> Groen-Blauw Verbindt: samenwerken aan een regionaal groenblauw raamwerk in stedelijk gebied - Sacha Maarschall, Veronique Loeffen (Gemeente Leiden) en Essi Laine (Gemeente Oegstgeest)
> Biodiversiteitsherstel begint bij de basis: de bodem - Arnold van den Burg (Zoological Museum Netherlands), Liesbeth Hunink en Renee Baris (Gemeente Ede)
Doe mee!
Wil je aanhaken en op de hoogte blijven bij de ontwikkelingen rondom biodiversiteitsherstel voor én door gemeenten? Het Deltaplan heeft een eigen Community of Practice voor gemeenten en verzameld allerlei tools en kennis in de Toolbox voor Biodiversiteit. Daarnaast kun je ook op de hoogte blijven via de nieuwsbrief.
