Biodiversiteit in je gemeente: Hoe waarborg je gezondheid voor burgers met natuur?

Op 18 november vond het congres ‘Biodiversiteit in je gemeente’ plaats, georganiseerd door Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel en Collectief Natuurinclusief. Na een plenair programma, voorgezeten door Marcel Belt (Wethouder gemeente Voorburg-Leidschendam), gingen de 180 aanwezigen uiteen in verdiepingssessies. Hieronder lees je het verslag van de sessie ‘Hoe waarborg je gezondheid voor burgers met natuur?’, gepresenteerd door Victor Beumer en Tom Keek (Collectief Natuurinclusief) en Annette Postma (Alles Is Gezondheid).

Tijdens de verdiepingssessie 'Hoe waarborg je gezondheid voor burgers met natuur?’ werd besproken hoe natuur kan bijdragen aan de gezondheid van burgers. Victor Beumer, domeintrekker Bouw, en Tom Keek, projectleider natuurinclusieve gezondheid in de buurt, beiden van het Collectief Natuurinclusief, en Annette Postma, Adviseur Gezondheid van het netwerkprogramma Alles Is Gezondheid, namen de deelnemers mee hoe gemeenten natuur beter kunnen benutten om gezondheid te waarborgen. De sessie had als doel praktische manieren te vinden om natuur een plek te geven in gemeentelijk beleid.

Alles Is Gezondheid: Bekijk de presentatie

Collectief Natuurinclusief: Bekijk de presentatie

Waar of niet 

Annette Postma begon de sessie met een quiz met stellingen over natuur en gezondheid, die al dan niet waar zijn. Zo blijkt dat mensen langer leven in een groene omgeving. Ook worden mensen zorgzamer in een groene omgeving, zowel naar elkaar toe als naar de natuur. In het bos zijn is niet alleen goed voor je mentale gezondheid, maar het biedt ook fysieke voordelen. De stoffen die door bomen uitgestoten worden stimuleren de natural killer cells (onderdeel van je immuunsysteem) en de bacteriën, schimmels en andere micro-organismen op boomschors, die je bij aanraking binnen krijgt, bevatten microben die goed zijn voor je huid en darmen. Bovendien kan simpelweg in de natuur zijn al snel je stemming verbeteren. Dit effect is vooral tijdens de eerste minuten het sterkst.  

Artsen overtuigen

Toch is het niet eenvoudig om gezondheidsprofessionals en zorgverzekeraars mee te krijgen in het belang van natuur. Hiervoor is wetenschappelijk bewijs nodig dat ook is verzameld op een manier die aansluit bij wat artsen gewend zijn. Dat lukt niet altijd. Internationale onderzoeksgroepen zijn hier wel mee bezig en tonen vaak aan dat er een direct merkbaar gevolg is van natuur voor ervaren gezondheid (wat een medisch geaccepteerde term is).   

Annette legde verder uit dat er vier wetenschappelijke mechanismen zijn die de relatie tussen natuur en gezondheid verklaren. Allereerst heeft natuur een positief psychologisch effect. Het helpt om te herstellen van stress. Dit komt door de kleur groen en de herhalende patronen die in de natuur voorkomen. Daarnaast verbetert natuur de omgevingskwaliteit door lagere temperaturen, schonere lucht en minder geluidsoverlast. Ook stimuleert natuur een gezondere leefstijl, door mensen aan te zetten tot meer bewegen, beter slapen en gezondere eetgewoonten. Tenslotte speelt blootstelling aan natuurlijke microben een belangrijke rol bij het versterken van het immuunsysteem. 

Toegankelijk groen 

Het positieve effect van natuur op de gezondheid kan een belangrijk argument vormen om meer natuur en groen in de stad te hebben. Toch is het goed om er bewust van te zijn dat er ook risico’s verbonden zijn aan natuur, zoals allergieën door pollen, tekenbeten en zonneschade.  

Natuur in de stad is vooral van waarde voor mensen met een lagere sociaal-economische positie. Deze groep leeft gemiddeld zes jaar korter en wordt vijftien jaar eerder ziek. Voor hen is toegankelijk groen in de directe leefomgeving, zoals in woonwijken, belangrijker dan afgelegen natuurgebieden. Het principe van “3-30-300” is een mooi uitgangspunt, maar voor sommige doelgroepen kan 300 meter al te ver zijn. 

Inzetten op een gezonde leefomgeving  

De sessie benadrukte het belang van een bredere benadering: in plaats van natuur als doel op zich te presenteren, kan de nadruk beter liggen op het creëren van een gezonde leefomgeving. Dit sluit beter aan bij de zorgen en behoeften van burgers, politiek en beleidsmakers. 

Victor Beumer vertelde dat het domein Bouw en domein Gezondheid in samenwerking met Alles is Gezondheid, KAN Bouw en NEPROM voor 10 maatregelen is vastgelegd welke gezondheidseffecten deze opleveren. Deze maatregelen worden al veel toegepast om natuurinclusiviteit mee te nemen in de bouw. Als vervolg gaan ze kijken hoe deze maatregelen ingevuld kunnen worden om daadwerkelijk het gewenste effect te hebben, namelijk een gezonde leefomgeving.  

Tom Keek van het domein Gezondheid van Collectief Natuurinclusief vulde hierop aan: “Natuur is niet altijd de juiste term om aandacht te krijgen, maar bijvoorbeeld een gezonde leefomgeving wel, en daar heb je natuur voor nodig.” Gemeenten, woningcorporaties en gezondheidsprofessionals willen samenwerken en investeren om gezonde buurten voor mens en natuur te ontwikkelen. Dat betekent wel dat er iemand het initiatief moet nemen voor deze samenwerking. De gemeente heeft daarvoor de beste papieren. Zo heeft Tom Keek binnen gemeenten initiatief genomen in het opzetten van een programma 'Groen en gezond' onder de Omgevingswet. 

Praktische adviezen voor gemeenten kwamen ook aan bod. Zo werd aangeraden om bewoners zo snel mogelijk ná de start van nieuwbouw te betrekken bij het ontwerp van publieke ruimten. Hierdoor kan beter worden ingespeeld op de behoeften van de toekomstige bewoners. Ook is het verstandig om samenwerking te zoeken met andere domeinen binnen de gemeente, zoals recreatie en sociaal beleid. Dit vergroot de financiële en praktische mogelijkheden om groen te realiseren.