skip-to-main-content
zoeken
zoeken
Gebiedsgerichte samenwerking Toggle
Algemeen Tools & Documenten Beleid Praktijkvoorbeelden
Algemeen Tools & Documenten Beleid Praktijkvoorbeelden

Praktijkvoorbeelden

In verschillende trajecten wordt er op gebiedsniveau samengewerkt. Vaak gaat het hierbij om een samenwerking tussen agrarische ondernemers, overheden en private organisaties. Deze initiatieven kunnen als voorbeeld dienen voor andere organisaties die bezig zijn met trajecten om op gebiedsniveau te werken aan biodiversiteitsherstel. 

Brabants Bodem

Brabants bodem is een samenwerkingsproject in het Van Gogh Nationaal Park. Partners zijn Brabants Landschap, ZLTO, BMF, LNV, Provincie Noord-Brabant, Waterschap de Dommel, Rabobank, Brabant water en de gemeenten. In dit project wordt een nieuw perspectief ontwikkeld voor de agrarische ondernemer die bijdraagt aan de natuurkwaliteit en het landschap. Er wordt samengewerkt aan een aantrekkelijk, waardevol en toekomstbestendig landschap. Ondernemers kunnen hun inkomsten verhogen door zich in hun bedrijfsvoering extra in te zetten voor biodiversiteit, bodem en landschap. 

 

Een van de deelprojecten van Brabants Bodem is de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij (BBM). In dit praktijkproject verduurzamen melkveehouders hun bedrijfsvoering en worden er verdienmodellen ontwikkeld. Melkveehouders worden beloond aan de hand van een puntensysteem die de prestaties meetbaar maakt. De basis van de BBM is de BiodiversiteitsMonitor Melkveehouderij (BMM), aangevuld met een aantal specifieke indicatoren voor het Van Gogh Nationale Park. Deze extra indicatoren zijn: weidegang, gebruik van stikstofkunstmest en gewasbeschermingsmiddelen en de groenblauwe dooradering. De beloning komt nu nog vanuit overheidsorganisaties: het ministerie van LVVN provincie Noord-Brabant, en drie waterschappen. Daarnaast belonen marktpartners als Friesland Campina en Rabobank al aan de hand van de (B)BM. Het doel is om meer marktpartijen op een dergelijke manier duurzaam boeren te laten belonen. 

Binnen Brabants Bodem wordt er ook gewerkt aan nieuw verdienmodellen rond agroforestry. Boeren die met agroforestry aan de slag willen, worden ondersteund met advisering en financiële middelen. Het project Agroforestry wordt uitgevoerd door de Gebiedsonderneming Duinboeren en maatschappij en Agroforestry Netwerk Brabant.

Een ander onderdeel van het project Brabants Bodem is het werken aan een systematiek waarmee boeren met blijvend grasland beloond kunnen worden voor het vastleggen van CO2 door middel van carbon credits. Verder is er een streekproductenlabel in ontwikkeling, voor producten die op door een duurzame productie bijdragen aan een mooi en biodivers landschap. Ook verbreedt Brabants Bodem de aanpak naar andere sectoren dan de melkveehouderij. 

Op deze manier werken de partners binnen Brabants bodem aan verschillende, stapelbare mogelijkheden voor duurzame boeren om hun verdienmodel te versterken. 

Duurzame melkveehouderij Drenthe

Duurzame Melkveehouderij Drenthe werkt via beloningen aan het stimuleren en versterken van een toekomstgerichte Drentse landbouw. Het doel is om in 2025 zoveel mogelijk kringlopen te sluiten van stikstof, fosfaat en organische stof op gebieds- en bedrijfsniveau. Boeren krijgen hiervoor doelen mee en worden financieel beloond wanneer die doelen behaald worden. De boeren bepalen zélf hoe zij die gestelde doelen gaan bereiken. 

Zo dragen deelnemende Drentse melkveehouders vanuit hun eigen vakmanschap bij aan een toekomstbestendige landbouw en natuur. Duurzame Melkveehouderij Drenthe is een samenwerkingsverband tussen de provincie Drenthe, LTO Noord, Drents Agrarisch Jongerenkontakt, Natuur en Milieufederatie Drenthe, Het Drentse Landschap, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. 

LandvanWaarde

LandvanWaarde is ontstaan vanuit de conclusie dat het niet goed gaat met de biodiversiteit in het boerenland en dat de bestaande subsidiesystematiek onvoldoende bijdraagt om het tij te kunnen keren. Dat doet ze door natuur en landschap waardevol te maken voor boer en voor de samenleving. 

 

LandvanWaarde wil een nieuw sturingsmodel creëren voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer in Nederland. LandvanWaarde is een initiatief van stichting Courage, in samenwerking met Landschap Overijssel en het Nationaal Groenfonds. LandvanWaarde zet in om voor boeren verschillende relevante en interessante beloningen te organiseren en bundelen om als maatwerk aan te bieden aan boeren. Het doel van stapeling van beloningen is het stimuleren van boeren om natuurbeheer een volwaardig onderdeel van hun bedrijfsvoering te maken. De beloningen kunnen verschillende vormen aannemen als toegang tot grond, rentekorting bij banken of ontwikkelingsruimte binnen gemeentes. Het systeem moet een win-win-win situatie opleveren, met winst voor de natuur en biodiversiteit, winst voor de melkveehouderijen en winst voor de partijen die belang hebben bij de natuur. Deze laatste groep kan via LandvanWaarde hun groene doelstellingen beter realiseren.

Deze groep bestaat uit o.a. waterschappen, terreinbeherende organisaties, banken, zuivelverwerkers, provinciën en gemeentes. In Salland, Overijssel, is met dit model een eerste pilot gestart, die als opmaat moet dienen voor een landelijke uitrol. De eerste stap hier naartoe wordt gezet in Salland Loont, waar meer partijen en meer boeren bij betrokken worden in een groter gebied. Ook de definitie van biodiversiteit wordt breder getrokken, waarbij ook bijv. water en stikstof in het beloningsmodel worden opgenomen. 

Rotterdam de Boer op

In het gebied Midden-Delfland werken 19 organisaties samen in Rotterdam de boer op. Dit betreffen publieke en private, nationale en lokale organisaties. Rotterdam de boer op omvat het organiseren van trekkracht vanuit de stad richting het boerenerf te krijgen, wat tot een gedragsverandering van boeren kan leiden. Het is de bedoeling dat de methode van Rotterdam de boer op ook in andere gebieden toegepast kan worden. 

Het project Rotterdam de boer op is gericht op het verbeteren van landschap voor boer en natuur, het faciliteren van voedsel voor de stad en het creëren van een verdienmodel voor de boer. Er wordt ingezet op vier sporen: het betrekken van consument en keten (1), verbinding creëren tussen stad en platteland (2), het faciliteren van innovatieve boeren (3) en monitoring en evaluatie om kennis te vergroten (4). Het is de bedoeling dat door middel van korte ketens en gebiedsspecifieke marktsegregatie een deel van het verdienmodel van boeren wordt gerealiseerd.

Concreet wordt er op dit moment uitgezocht of een revolverend fonds georganiseerd kan worden waaruit boeren financieel ondersteund kunnen worden. Dit betekent dat agrariërs die in lijn met Rotterdam de Boer op een verandering willen in hun bedrijfsvoering uit dit fonds geld kunnen lenen om de verandering te financieren. Daarnaast is een samenwerking opgestart met boerencoöperatie Heerlijk van Dichtbij en een aantal supermarkten in Rotterdam om biodiverse streekproducten van deze boeren in de supermarkten te verkopen. Eenzelfde traject wordt nu opgezet om de horeca te verbinden aan biodiverse streekproducten en de ambitie is er om dit ook voor de groothandel te gaan doen. Voor agrariërs wordt er specifiek een masterclass korte keten aangeboden waarbij aandacht is voor het opstellen van een plan om producten via korte keten te vermarkten. 

Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling

In een proeftuin ‘Groene Cirkel kaas en bodemdaling’ wordt er gewerkt aan een toekomstbestendige landbouw, door het tegengaan van bodemdaling in veeweidegebieden en de daarmee samenhangende CO2-uitstoot, en het vergroten van de biodiversiteit. Dit initiatief is opgezet vanuit de Zuivelfabriek de Graafstroom, een coöperatie van boeren die van eerlijke melk een eerlijk eindproduct maken. De Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling gebeurt in samenwerking met de provincie Zuid-Holland, Deltamilk, Rabobank, Waterschap Rivierenland en Wageningen University & Research. 

In het veenweidegebied waar de Graafstroom in staat spelen grote uitdagingen; het afnemen van het aantal boeren bedrijven, het verminderen van de biodiversiteit en door ontwatering veroorzaakte bodemdaling en CO2 uitstoot. De Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling brengt verschillende partijen samen om deze grote uitdagingen in het veenweidegebied het hoofd te bieden. Deze partijen werken samen om op verschillende thema’s stappen te maken. Deze thema’s zijn: bodemdaling, biodiversiteit, verdienmodellen, kennisontwikkeling en het sluiten van kringlopen. 

Markemodel

Het Markemodel is een pilot van Vereniging Agrarisch Landschap Achterhoek (VALA) en Vruchtbare Kringloop Achterhoek (VKA) in opdracht van het Ministerie LVVN. In het Markemodel bepalen boeren en sturende partijen op gebiedsniveau samen wat haalbare doelen zijn op het gebied van biodiversiteit, waterkwaliteit, ammoniak- en nitraatuitstoot en agrarisch natuurbeheer. Deze partijen bepalen ook samen wat de beloning is voor de individuele boer bij het behalen van de kwaliteitsdoelen. 

WaardeVOL Brummen

WaardeVOL Brummen ligt in de Zuidelijke IJssel vallei op de grens met de Veluwe in Gelderland. Dit zorgt voor een landschapsgradiënt die rijk is aan allerlei soorten ecosystemen en bijbehorende biodiversiteit. Onder anderen het Natura 2000-gebied Landgoederen Brummen ligt in dit gebied, wat bestaat uit de landgoederen Voorstonden en Leusveld en de natuurgebieden Empese en Tondense Heide. In het gebied zijn zeer zeldzame soorten planten en dieren te vinden, zoals blauwgraslanden en de kamsalamander. 

 

WaardeVOL Brummen is geïnitieerd door provincie Gelderland, de gemeente Brummen en Waterschap Vallei en Veluwe. Deze partijen gaan samen met inwoners, grondeigenaren, agrariërs, Natuurmonumenten, LTO Noord, Stichting Landschapsnetwerk Brummen en Collectief Veluwe aan de slag om de natuur(kwaliteit) te herstellen, het water beter te bergen en vast te houden en 112 ha landbouwgrond om te vormen naar natuur. Ook wordt er met lokale boeren gewerkt aan de ontwikkeling van een natuur-inclusieve kringlooplandbouw met een duurzaam verdienmodel. 

IJsel uiterwaarden en Rijntakken

De pilot IJssel uiterwaarden en Rijntakken focust zich binnen het Natura 2000-gebied Rijntakken met name op de uiterwaarden de Hoenwaard, Wilpse Klei en de Velperwaarden. Bij hoge waterstanden overstromen deze uiterwaarden om ruimte te bieden aan de rivier. Het landschap rondom de pilot IJsseluiterwaarden en Rijntakken wordt gekenmerkt door een kleinschalig en oud natuurlandschap met daarin prachtige stroomdalgraslanden, kievitsbloemhooilanden en hardhoutooibos. 

De provincie Gelderland, waterschap Vallei en Veluwe, Rijkswaterstaat, verschillende gemeenten, agrariërs, Vadesto, stichting Gelders Landschap en Kastelen, Agrarisch Collectief Veluwe, Staatsbosbeheer, stichting Heideboerderij Nederland en Natuurmonumenten werken in deze pilot samen om nieuwe natuur aan te leggen en de kwaliteit van bestaande natuur te verbeteren. Ook gaan de partijen gezamenlijk aan de slag met beschermen en herstellen van het riviersysteem, met als focus het verbeteren van de waterkwaliteit en veiligheid. Daarnaast wordt er gewerkt aan het ontwikkelen van natuur-inclusieve kringlooplandbouw met een bijpassend verdienmodel. 

Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog

De Waddeneilanden staan bekend als dé plek om te genieten van rust, mooie landschappen en het echte vakantiegevoel. Op en rondom de eilanden liggen meerdere Natura2000-gebieden, de Waddenzee en de Duinen van Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. De diversiteit aan natuurtypen in deze gebieden is groot, dit komt door de variatie in zoet en zout water. Je vindt hier plant- en diersoorten die je nergens anders aantreft. Maar ondanks de prachtige aaneenschakeling van landschappen, is de overgang tussen de gebieden erg abrupt, hierdoor zijn de leefgebieden niet zo divers als ze zouden kunnen zijn.

 

Daarom zetten agrariërs, Agrarisch Collectief Waddenvogels, Wetterskip Fryslân, de wadden gemeenten, Provincie Fryslân, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Vogelbescherming, de plaatselijke vogelwacht en It Fryske Gea zich in om problemen op te lossen rondom de biodiversiteit. Dit doen ze door een stakeholdernetwerk rondom Natura2000-gebieden te ontwikkelen en het opzetten van pilots voor natuur inclusieve landbouw. Daarnaast wordt de KANO (Kansen Analyse Natuur ontwikkeling) ingezet om een plan te maken voor biodiversiteitsherstel.

Donkse Laagten

Natuurgebied De Donkse Laagten ligt in de Alblasserwaard: een groen en waterrijk gebied in Zuid-Holland. De Donkse Laagten is voor vogels een aantrekkelijk foerageer- en rustgebied. Tegelijk is het een energiek en initiatiefrijk gebied als het gaat om duurzaam boeren. Dit oer-Hollandse landschap is van natuurhistorische waarde, maar natuur en landbouw liggen dicht bij elkaar en het is daarom een kwetsbaar gebied. De boerengemeenschap zet zich in voor onderzoek naar de mogelijkheden voor een beter evenwicht in natuur en landbouw en toekomstbestendige landbouw. 

 

 

Boeren, Staatsbosbeheer, het Agrarisch Collectief Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, de Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling, Waterschap Rivierenland en de provincie Zuid-Holland werken op verschillende manieren aan de vraagstukken rondom de biodiversiteit in De Donkse Laagten. Een samenwerking met de Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling biedt kennis op het gebied van biodiversiteit. Ook wordt er gewerkt aan het verbeteren van de natuurkwaliteit met behulp van hydrologische maatregelen tegen bodemdaling en het vergoten van het broedgebied van weidevogels. De opgebouwde kennis wordt gedeeld door samen te werken met onderwijsinstellingen en aan te sluiten bij bestaande cursussen. 

Midden-Delfland

Midden-Delfland is een open poldergebied omringd door steden. De druk op het platteland vanuit de stad is daarom enorm groot. Het gebied wordt op dit moment doorkruist door wegen en de oprukkende stad is nooit ver weg. Wat druk oplevert voor de aanwezig biodiversiteit inclusief het icoon van het gebied, de grutto. Deze nationale vogel voelt zich zeker nog thuis en meerdere partijen maken zich sterk voor zijn bescherming en de bescherming van andere kenmerkende openveenweide soorten. 

 

Natuurmonumenten gaat samen met de partners Friesland Campina, boeren in Midden-Delfland, de gemeente Midden-Delfland, Aardpeer en het weidevogelpact aan de slag met het stimuleren van de consumptie van natuur-inclusief geproduceerd voedsel en het stimuleren van de omslag naar natuur-inclusieve landbouw. In samenwerking met boeren en andere partijen wordt er daarnaast gewerkt aan het vergroten van de biodiversiteit en een mooier landschap 

Geuldal en Heuvelland Limburg

Binnen het pilotgebied Geuldal en Heuvelland Limburg liggen twee prachtige Natura 2000-gebieden: het Bunder- en Elslooërbos en een gedeelte van het Geuldal. Het heuvellandschap van Zuid-Limburg huist meerdere unieke planten en dieren en het is de enige plek in Nederland waar je kalktufbronnen kunt vinden. Maar dit mooie landschap kent een aantal knelpunten, zoals een verminderde waterkwaliteit door te hoge nutriëntenbelasting, wateroverlast bij hevige neerslag en een verminderde biodiversiteit. 

 

In dit project gaan individuele agrariërs en belangenorganisatie Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) samen aan de slag met het bereiken van goede milieu- en watercondities voor de Natura2000-gebieden en met de bescherming en het herstel van de grond- en oppervlaktewaterkwaliteit. Ook houden ze zich bezig met het verminderen van de wateroverlastproblemen in de laaggelegen dorpen en zetten ze zich in voor een bijdrage aan een perspectief voor duurzame en toekomstgerichte landbouwbedrijven.