Updates
De Federatie Particulier Grondbezit en landgoed Bleijendijk werken aan een biodiverse toekomst
Op dinsdag 11 juni 2024 vond wederom een digitale kennis- en inspiratiesessie plaats waarbij de partner Federatie Particulier Grondbezit haar visie op biodiversiteitsherstel deelde. Tijdens deze sessie spraken Henry Meijdam, voorzitter van de Federatie Particulier Grondbezit (FPG) en één van de leden van de FPG, Herma Winnemuller, eigenaar van landgoed Bleijendijk.
De FPG is een organisatie die zich richt op particuliere eigenaren van grond. Ze streven er naar het grondbezit aantrekkelijk en haalbaar te maken voor opvolgende generaties zodat landgoederen intact blijven en niet versnipperen. Het borgen van biodiversiteit is hierbij een belangrijkuitgangspunt. Henry Meijdam schetst het kader van FPG, waarna Herma, als lid van de FPG en eigenaar van landgoed Bleijendijk meer vertelt over hoe zij de biodiversiteit in stand houdt op het landgoed.
Beheer
Henry Meijdam van FPG begint zijn presentatie met het schetsen van de omvang van de organisatie: de ongeveer duizend leden van FPG beheren meer dan 200.000 hectare aan particuliere grond. Drie begrippen staan centraal binnen dit thema, de ecologie, de natuur en het landschap. “Dat zijn kernwaarden voor ons, omdat we willen zorgen dat die langjarig overeind kunnen blijven, want er komen tal van bedreigingen op het landschap en op de natuur af”, vertelt Henry Meijdam tijdens zijn presentatie. Landgoedeigenaren willen dat landgoederen in een goede staat worden overgedragen, met behoud van natuurlijke, ecologische en economische waarde. Hierbij streeft een eigenaar naar een evenwicht tussen ecologisch beheer en economische duurzaamheid. Dit omvat behoud van biodiversiteit, bodemkwaliteit en het landschap zonder afhankelijk te zijn van overheidssubsidies.
Uitdagingen
Het is financieel vaak uitdagend om de landgoederen te onderhouden. Dit komt door de hoge kosten van het onderhoud van erfgoed, zoals kastelen en boerderijen, en de kosten voor beheer van natuur en landschap. Veel landgoederen zijn gerangschikt onder de Natuurschoonwet, wat betekent dat ze 30% van hun grond aan natuur moeten besteden en deze verplichtingen langer dan 25 jaar in stand moeten houden. Ook moet de natuur worden opengesteld voor het publiek. Op deze manier biedt de overheid een ruil aan: zij faciliteren het particuliere grondbezit door middel van fiscale voordelen, maar verwachten daarvoor dat elke Nederlander ervan kan genieten. “Dat vind ik een terechte ruil”, aldus Henry Meijdam.
De leden van de FPG gaven in het verleden niet voorrang aan duurzaamheid en biodiversiteit, maar tegenwoordig is dit voor bijna alle landgoederen een prioriteit. Dat is belangrijk voor het behoud van de waarde van de landgoederen voor toekomstige generaties.
Projecten van de FPG
De FPG ondersteunt haar leden met advies over fiscaliteit, pacht, biodiversiteit, natuurbeheer en landbouw. Ze zorgen ook voor kennisdeling en koppelen leden met specifieke expertise aan elkaar middels kennisgerichte bijeenkomsten. Er worden diverse projecten en bijeenkomsten georganiseerd over onderwerpen zoals kruidenrijk grasland, bodemkwaliteit, duurzame pacht en fiscale vraagstukken. Er is ook een lobby gaande om pacht en fiscaliteit gunstiger te maken, zoals het erkennen van groen verpachte grond als groene belegging. De organisatie streeft naar een prestatiegerichte samenwerking met de overheid, in plaats van afhankelijk te zijn van subsidies. De Omgevingswet biedt kansen, maar vereist aanpassing van ruimtelijk beleid en een open blik voor samenwerking. Het doel is een balans te vinden tussen ecologische en economische belangen, waarbij het lange termijnperspectief centraal staat. Het landgoedmodel biedt een mogelijke oplossing voor deze uitdagingen, met een focus op samenwerking en integrale ontwikkeling.
Henry Meijdam sluit zijn presentatie af met een verwijzing naar de website. Hier kan meer informatie worden gevonden over de organisatie en het proces om lid te worden.
Vragen uit het publiek aan Henry Meijdam:
Is voor het geheel aan FPG-grond bekend welk aandeel van de lb-grond wordt beheerd als natuur danwel wordt beheerd met ANLb-pakketen?
"Het percentage daarvan heb ik niet paraat, maar ik weet wel dat op die plekken waar dat mogelijk is dat zeer intensief wordt benut. Omdat veel eigenaren het ook zien als een manier waarop ze die ecologie en economie met elkaar kunnen verbinden. Dus het kan bij ons rekenen op groot enthousiasme."
Is het over het algemeen de pachter of de verpachter die de contracten afsluit?
"Dat wisselt een beetje. Wat je wel ziet is dat verpachters in toenemende mate geïnteresseerd zijn in de kwaliteit van de bodem en de kwaliteit van de biodiversiteit. Dus als zij al niet zelf de contracten sluiten dan zullen zij in ieder geval proberen om dat proces heel positief te beïnvloeden. Pachtcontracten zijn natuurlijk individuele overeenkomsten en dat hangt ook heel specifiek af van de overeenkomst die ieder voor zich heeft gesloten."
Worden er ook eisen gesteld door verpachters aan het gebruik van grond in die pachtcontracten. Zijn daar voorbeelden van?
"De pachtwet is vrij restrictief in wat je in een pachtovereenkomst wel mag regelen en wat je in een pachtovereenkomst niet mag regelen. Een van de redenen dat wij op dit moment nogal aandringen op een aanpassing van die pachtregelgeving is dat juist op het gebied van verduurzaming daar niet mogelijk is, wat wij graag zouden willen zien. Want veel eigenaren willen heel graag dat hun grond verduurzaamd wordt en dat er duurzamer gebruik van wordt gemaakt. Maar de mogelijkheden om dat in de pachtovereenkomst neer te leggen zijn eigenlijk relatief beperkt. En dat betekent dat wij bij de Rijksoverheid ook aandringen op verruiming van die mogelijkheid."
Landgoedeigenaren vallen over het algemeen onder de NSW en hebben daardoor fiscale voordelen. Kan je daar wat over vertellen? Hoe groot zijn die voordelen?
"De Natuurschoonwet (NSW) biedt fiscale voordelen bij de overerving van landgoederen, zoals vrijstelling van successierechten, mits de landgoederen 25 jaar in standgehouden en opengesteld worden voor het publiek. Dit behoudt het landgoed als geheel voor de volgende generatie en dient maatschappelijke belangen. Deze voordelen gelden echter alleen voor NSW-gerangschikte landgoederen, niet voor alle, waaronder sommige nieuwe boerenlandgoederen."
Is voor het geheel aan FPG-grond bekend welk aandeel van de lb-grond wordt beheerd als natuur danwel wordt beheerd met ANLb-pakketen?
"Het percentage daarvan heb ik niet paraat, maar ik weet wel dat op die plekken waar dat mogelijk is dat zeer intensief wordt benut. Omdat veel eigenaren het ook zien als een manier waarop ze die ecologie en economie met elkaar kunnen verbinden. Dus het kan bij ons rekenen op groot enthousiasme."
Is het over het algemeen de pachter of de verpachter die de contracten afsluit?
"Dat wisselt een beetje. Wat je wel ziet is dat verpachters in toenemende mate geïnteresseerd zijn in de kwaliteit van de bodem en de kwaliteit van de biodiversiteit. Dus als zij al niet zelf de contracten sluiten dan zullen zij in ieder geval proberen om dat proces heel positief te beïnvloeden. Pachtcontracten zijn natuurlijk individuele overeenkomsten en dat hangt ook heel specifiek af van de overeenkomst die ieder voor zich heeft gesloten."
Worden er ook eisen gesteld door verpachters aan het gebruik van grond in die pachtcontracten. Zijn daar voorbeelden van?
"De pachtwet is vrij restrictief in wat je in een pachtovereenkomst wel mag regelen en wat je in een pachtovereenkomst niet mag regelen. Een van de redenen dat wij op dit moment nogal aandringen op een aanpassing van die pachtregelgeving is dat juist op het gebied van verduurzaming daar niet mogelijk is, wat wij graag zouden willen zien. Want veel eigenaren willen heel graag dat hun grond verduurzaamd wordt en dat er duurzamer gebruik van wordt gemaakt. Maar de mogelijkheden om dat in de pachtovereenkomst neer te leggen zijn eigenlijk relatief beperkt. En dat betekent dat wij bij de Rijksoverheid ook aandringen op verruiming van die mogelijkheid."
Landgoedeigenaren vallen over het algemeen onder de NSW en hebben daardoor fiscale voordelen. Kan je daar wat over vertellen? Hoe groot zijn die voordelen?
"De Natuurschoonwet (NSW) biedt fiscale voordelen bij de overerving van landgoederen, zoals vrijstelling van successierechten, mits de landgoederen 25 jaar in standgehouden en opengesteld worden voor het publiek. Dit behoudt het landgoed als geheel voor de volgende generatie en dient maatschappelijke belangen. Deze voordelen gelden echter alleen voor NSW-gerangschikte landgoederen, niet voor alle, waaronder sommige nieuwe boerenlandgoederen."
Landgoed Bleijendijk
Herma Winnemuller begint haar presentatie met een virtuele tour door het landgoed Bleijendijk. De kern van het landgoed is Villa Bleijendijk, een historisch complex, waar zij woont met haar gezin. Het landgoed bestaat uit 120 hectare en ligt net onder ’s-Hertogenbosch. Op het noordelijke gedeelte van het landgoed bevinden verschillende accommodaties die verhuurd worden voor bewustzijnsontwikkeling en trainingen.
Het landgoed omvat 78 hectare verpachte agrarische grond, waarvan 57 hectare bestemd is voor biologische melkveehouderij en 21 hectare natuurgebied. Daarnaast is er 30 hectare bos en 12 hectare aan erven, bosschages, vlechtheggen en poelen.
Activiteiten op Bleijendijk
“Er zijn culturele evenementen die we organiseren met muziek, theater, rondleidingen en zomerdiners. Voor unieke kleinschalige dingen vinden we dat eigenlijk wel heel charmant”, vertelt Herma Winnemuller. Daarnaast is er accommodatieverhuur voor activiteiten gericht op bewustzijnsontwikkeling. De verpachte boerderij Bleijendijk produceert biologische melk, kaas- en vleesproducten. De tuinderij van 2,2 hectare levert biologische groenten. Ook worden er producten verkocht zoals honing, sap en bronwater. Drie dagen per week komen kinderen naar het landgoed voor natuuronderwijs. Het landgoed is gedeeltelijk opengesteld voor recreatie, met gecontroleerde toegang om de natuur te beschermen. Er zijn ook vrijwilligersdagen waarbij mensen kunnen helpen met verschillende taken, zoals het onderhoud van vlechtheggen en het opruimen van stormschade.
Geschiedenis
Bleijendijk heeft een rijke geschiedenis, met de oudste kaart daterend uit 1710. Het landgoed heeft door de jaren heen vele eigenaren gekend en is nu in handen van de familie Kooistra-Winnemuller, die streeft naar duurzaamheid en behoud van de historische waarde. Herma en haar man werken aan een financieel duurzaam model om het landgoed toekomstbestendig te maken, zodat hun kinderen het landgoed eventueel willen overnemen. Dit omvat lange termijn samenwerkingen en lokale afzet van producten en innovaties, zoals een 24-uurs winkeltje voor de verkoop van biologische producten. De boerderij speelt een belangrijke rol, met 65 Jersey-koeien en een pacht van 78 hectare grond. De samenwerking met de boer helpt hen om op het landgoed de biodiversiteit te behouden en duurzame landbouwpraktijken te bevorderen. Daarnaast is de boer een fijne sparringpartner als het gaat om natuurbeheer en het beheer van de pachtgronden.
Samenwerking
In Noord-Brabant werkt het Groen Ontwikkelfonds Brabant aan het stimuleren van biodiversiteit en biedt hiervoor financiering. Karst en Herma hebben een plan ingediend om onder andere poelen aan te leggen, vlechtheggen te planten en houtwallen te verstevigen. Dit vraagt om gedetailleerde planning en nauwe samenwerking met de pachtboer, omdat sommige veranderingen invloed hebben op zijn vee en grasland. Daarom worden er intensieve overleggen gehouden om te bepalen hoe de boer grond kan inleveren en wat hij daarvoor terugkrijgt. “Wij ondersteunen de boer bij zijn bedrijfsvoering door samen naar oplossingen te zoeken. Als er een tekort aan grond is, proberen we in de omgeving, bijvoorbeeld bij Brabants Landschap, extra grond te vinden om onze ideeën verder te ontwikkelen", vertelt Herma Winnemuller.
Het beheer van de natuur gebeurt zonder chemische middelen, kunstmest of bestrijdingsmiddelen, door gebruik te maken van de natuurlijke kracht van de grond om een gezonde bodem en natuur te ontwikkelen. “Het is natuurlijk fantastisch om te weten waar de kaas en het vlees vandaan komen die je eet, dat dat van een plek komt waar heel aandachtig wordt gekeken naar wat er met de natuur gedaan wordt, ” zegt Herma Winnemuller tijdens haar presentatie.
Synergie
“Alles wat we doen, willen we in synergie doen, omdat dat voor iedereen het beste is, ook voor de boerderij”, legt Herma Winnemuller uit. Ze zitten niet vast aan een reguliere pachtvorm en hebben door het Natuurontwikkelplan verschillende bestemmingen voor de gronden: agrarisch, ondernemend natuurnetwerk (met restricties zoals bij biologische boeren) en natuurnetwerk Brabant (extensievere natuurbeheer). Dit brengt verschillende pachtprijzen met zich mee. Het pachtsysteem zorgt voor stabiliteit: de pachtprijzen voor reguliere en geliberaliseerde gronden variëren, zodat de totale pacht jaarlijks constant blijft. Dit is prettig voor zowel de boer als de landgoedeigenaar, omdat het kosten en inkomsten voorspelbaar maakt. Enkele gronden vallen onder de geliberaliseerde pacht, zodat er flexibiliteit blijft voor de boer is om in te spelen op de behoeften van zijn koeien en de natuur.
Vragen vanuit het publiek aan Herma Winnemuller:
Wordt de natuurkwaliteit op jullie landgoed gemonitord, zowel op de grond die verpacht is, als de grond die niet verpacht is?
"Daar zijn we onlangs mee gestart, samen met het Natuurinrichtingplan. We beginnen nu met de nulmeting samen met vrijwilligers van Natuuronderwijs en met ecologen die verbonden zijn aan het plan. Daarna willen we jaarlijks monitoren wat er gebeurt op welk niveau, dus bodemleven, maar ook insecten etc. Er zijn natuurlijk heel veel dingen die je kunt tellen, allerlei meetmethoden die je kan gebruiken en er zijn beelden die je kunt vastleggen."
Vraagt de boer de subsidie voor het agrarisch natuurbeheer aan of doen jullie dat?
"Als landgoedeigenaar heb je de mogelijkheid om natuur subsidie aan te vragen via SNL en via agrarisch natuurbeheer. Er zijn twee hele losse instanties: SNL, wat via de bosgroepen Zuid bij ons loopt, dat vraag je als eigenaar aan. Dat is een beetje gek, want wij zijn niet de beheerder van die grond. Sommige dingen natuurlijk wel, zoals de lanen en dingen waar de boer eigenlijk niet komt, dat wel. Maar de gronden, dus echt de natuurgronden, die subsidie gaat ook allemaal door naar de boer. Maar wij vragen dat aan. Dus ik teken eigenlijk voor die SNL-subsidie, terwijl de boer eigenlijk de uitvoerder is. Bij de ANLB is dat anders. Dan heeft de boer eigenlijk de overeenkomst met agrarisch natuurbeheer en niet de eigenaar. Dus daar zit dan ook een stukje verantwoordelijkheid bij de boer."
Waar ben je meest trots op wat je tot nu toe gerealiseerd hebt op het landgoed?
"Het team waar we mee samenwerken, want natuur is fantastisch, maar het gaat ook om de mensen. En ik denk dat we ontzettend gelukkig kunnen zijn met zowel de bewoners die we aangetrokken hebben, als de ondernemers waar we mee samenwerken en de vrijwilligers die bij ons komen helpen. Meer informatie vind je op: www.bleijendijk.nl/"
Wordt de natuurkwaliteit op jullie landgoed gemonitord, zowel op de grond die verpacht is, als de grond die niet verpacht is?
"Daar zijn we onlangs mee gestart, samen met het Natuurinrichtingplan. We beginnen nu met de nulmeting samen met vrijwilligers van Natuuronderwijs en met ecologen die verbonden zijn aan het plan. Daarna willen we jaarlijks monitoren wat er gebeurt op welk niveau, dus bodemleven, maar ook insecten etc. Er zijn natuurlijk heel veel dingen die je kunt tellen, allerlei meetmethoden die je kan gebruiken en er zijn beelden die je kunt vastleggen."
Vraagt de boer de subsidie voor het agrarisch natuurbeheer aan of doen jullie dat?
"Als landgoedeigenaar heb je de mogelijkheid om natuur subsidie aan te vragen via SNL en via agrarisch natuurbeheer. Er zijn twee hele losse instanties: SNL, wat via de bosgroepen Zuid bij ons loopt, dat vraag je als eigenaar aan. Dat is een beetje gek, want wij zijn niet de beheerder van die grond. Sommige dingen natuurlijk wel, zoals de lanen en dingen waar de boer eigenlijk niet komt, dat wel. Maar de gronden, dus echt de natuurgronden, die subsidie gaat ook allemaal door naar de boer. Maar wij vragen dat aan. Dus ik teken eigenlijk voor die SNL-subsidie, terwijl de boer eigenlijk de uitvoerder is. Bij de ANLB is dat anders. Dan heeft de boer eigenlijk de overeenkomst met agrarisch natuurbeheer en niet de eigenaar. Dus daar zit dan ook een stukje verantwoordelijkheid bij de boer."
Waar ben je meest trots op wat je tot nu toe gerealiseerd hebt op het landgoed?
"Het team waar we mee samenwerken, want natuur is fantastisch, maar het gaat ook om de mensen. En ik denk dat we ontzettend gelukkig kunnen zijn met zowel de bewoners die we aangetrokken hebben, als de ondernemers waar we mee samenwerken en de vrijwilligers die bij ons komen helpen. Meer informatie vind je op: www.bleijendijk.nl/"
Mochten er naar aanleiding van bovenstaande bijeenkomst nog vragen zijn aan Federatie Particulier Grondbezit, Landgoed Bleijendijk of aan Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel, stelt u deze via info@samenvoorbiodiversiteit.nl.
Na de zomer gaan wij verder met de digitale partnerbijeenkomsten, de communicatie hierover zal plaatsvinden via de nieuwsbrief van Samen voor Biodiversiteit. Ook dan zijn jullie weer van harte welkom!
