Aanvalsplan landschap
Voor meer landschapselementen in Nederland
De biodiversiteit is in de laatste 50 jaar enorm afgenomen. Insecten zijn met 70% afgenomen en vogels, zoogdieren en vissen in het landelijk gebied staan onder grote druk. Het Nederlands landschap werd vooral als gebruiksgoed gezien. Daardoor is de kwaliteit ervan enorm teruggelopen. Ongeveer 60% van de landschapselementen is de laatste eeuw door verstedelijking en intensivering en schaalvergroting in de landbouw verdwenen.
Kortom, het is hoog tijd om het tij te keren en de landschapselementen, en daarmee de biodiversiteit, terug te brengen in ons land. Daarom hebben we als Deltaplan samen met onze partners het Aanvalsplan Landschapselementen opgesteld. Het doel van het Aanvalsplan is het realiseren van 10% groenblauwe dooradering. Het Aanvalsplan draagt ook nadrukkelijk bij aan het toekomstperspectief voor de landbouw en het landelijk gebied als geheel. Daarnaast levert het een significante bijdrage aan het halen van Europese verplichtingen rondom biodiversiteit (Vogel- en Habitatrichtlijn), de klimaatopgave (COP Parijs) en schoon water (Kaderrichtlijn Water). Het Aanvalsplan is in september 2022 aangeboden aan minister Van der Wal. Lees meer over het Aanvalsplan.
Wat zijn landschapselementen?
Landschapselementen zijn de ‘bouwstenen’ die samen een divers, gezond en biodivers landschap vormen. Denk hierbij aan bomen, houtwallen, heggen, hagen, plassen, rivieren en kwelders. Het netwerk van aan elkaar verbonden landschapselementen noemen we groenblauwe dooradering. Deze groenblauwe dooradering levert een structurele bijdrage aan het herstel van het Nederlandse cultuurlandschap. En dat is goed voor de biodiversiteit, klimaatbestendigheid, bodemleven, waterkwaliteit en onze eigen gezondheid. Daarnaast zijn landschapselementen in staat stikstof in te vangen waardoor het niet verder verspreid wordt naar de omgeving.
Landschapselementen zijn de ‘bouwstenen’ die samen een divers, gezond en biodivers landschap vormen. Denk hierbij aan bomen, houtwallen, heggen, hagen, plassen, rivieren en kwelders. Het netwerk van aan elkaar verbonden landschapselementen noemen we groenblauwe dooradering. Deze groenblauwe dooradering levert een structurele bijdrage aan het herstel van het Nederlandse cultuurlandschap. En dat is goed voor de biodiversiteit, klimaatbestendigheid, bodemleven, waterkwaliteit en onze eigen gezondheid. Daarnaast zijn landschapselementen in staat stikstof in te vangen waardoor het niet verder verspreid wordt naar de omgeving.
Herstel van landschapselementen via het NPLG
De volgende stap voor het Aanvalsplan is het concreet maken, zodat de gestelde doelen ook gerealiseerd kunnen worden. Dit gebeurt onder andere via het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). In het Ontwikkeldocument Nationaal Programma Landelijk Gebied, dat op 25 november 2022 gepresenteerd is, zijn de doelen van het Aanvalsplan opgenomen. Met andere woorden: in het Ontwikkeldocument staat dat in 2030 5% van het landelijk gebied ingericht is voor groene en blauwe landschapselementen. In 2050 is dat 10% van het landelijk gebied.
In de infographic is duidelijk te zien hoe groene en blauwe landschapselementen bijdragen aan het halen van doelen over de drie thema’s: Natuur, Water en Klimaat. Hiermee is groenblauwe dooradering een bouwsteen voor de gebiedsgerichte aanpak van het NPLG.
Realiseren van 10% groenblauwe dooradering
Provincies hebben een belangrijke rol bij het realiseren van de groenblauwe ambities. Ze brengen hun bestaande netwerk van groenblauwe dooradering in kaart en beschrijven hoe groot de resterende opgave (tot 2050) is. Ook beschrijven ze hoe ze met hun partners gaan komen tot het realiseren van de totale opgave en welk gebieden prioritair zijn (realisatie t/m 2030).
Instrumenten voor provincies
Er zijn diverse andere beleidsinstrumenten die ingezet kunnen worden voor het realiseren van de groenblauwe ambitie. Het gaat hierbij om een mix van instrumenten die de doelstelling stimuleren (via financiering en ondersteunende beleidskaders) en om de condities waaronder uitwerking kan plaatsvinden.
Om de ambitie te realiseren, stellen wij voor gebruik te maken van de volgende (soms al bestaande) instrumenten:
- Het Natuurbeheerplan
- Meekoppelen met provinciale gebiedsplannen t.b.v. het NPLG en/of stikstofreductie
- Instellen van een grondbank of kavelruilbureau
- Stimuleren van vrijwillige kavelruil
- Inzet van vereveningsgelden
- Stimuleren van pacht
- Verstrekken van credits voor het vastleggen van koolstof, verhogen van waterbergend vermogen en verhogen van biodiversiteit
- Ontwikkelen van stimuleringsbeleid, bijvoorbeeld via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap
- Opzetten van gemeente-overschrijdende, regionale programma’s
- Opnemen in regionale investeringsagenda’s (RIA)
- Toepassen van de Natuurschoonwet
- Opstellen van grondbeleid, zoals verevening, openruimteheffing en regionale waterbeheerplannen
Deze instrumenten worden verder toegelicht in het Aanvalsplan.
Kostenoverzicht
Het realiseren van onze ambitie voor het herstel van landschapselementen vergt een investering. In het Aanvalsplan hebben we de financieringsbehoefte voor ongeveer 30 jaar (tot 2050) doorgerekend. In het overzicht zijn aanlegkosten, beheerkosten en vergoedingen (bijvoorbeeld voor grondverlies of inkomstenderving) opgenomen. De berekening is gebaseerd op de verdeling 50% houtige (zoals bomen en hagen) en 50% niet-houtige (zoals water en bermen) elementen.
De totale aanlegkosten om 10% groenblauwe dooradering te realiseren, bedragen naar schatting 5,3 miljard euro. Om het beheer te garanderen voor een periode van 30 jaar is jaarlijks ongeveer 257 miljoen euro nodig. Daarbij komen nog de kosten voor vergoedingen, om het voor grondgebruikers interessant te maken om te investeren in landschapselementen.
Meer weten
Meer weten over het Aanvalsplan? Neem dan contact met ons op via info@samenvoorbiodiversiteit.nl.
Downloads & interessante links
Wat willen we realiseren? PDF
Petra Souwerbren (Directeur Natuur en Milieu Gelderland) en Albert van der Ploeg (Voorzitter Noardlike Fryske Wâlden - BoerenNatuur)
Landschapselementen: wat levert het op? PDF
Irene Bouwma (Wageningen University and Research) en Hans Roelofsen (Wageningen University and Research)
Beoordelingskader Groenblauwe dooradering PDF
Annemarie Dekker, Luuk Lageschaar en Roy Gommer (CLM)
Handreiking definities landschapselementen PDF
Advies over monitoring PDF
8 handreikingen voor ruimtelijke opgaven op gebiedsniveau (link)
Mooi Nederland
Overgangsgebieden in transitie; naar iconische cultuurlandschappen (link)
Mooi Nederland
Groenblauwe dooradering: naar verweven landbouw en natuur (link)
Mooi Nederland